İran'da her yıl Ferverdin ayının 12. günü (genellikle 1 Nisan'a denk gelir), İslam Cumhuriyeti'nin kuruluşunun yıldönümü olarak kutlanan bir bayramdır. Bu özel gün, İslam İnkılabı’nın zaferinden sonra 1979 yılında İran İslam Cumhuriyeti referandumunun sonuçlarının açıklandığı günü anmaktadır. Referandum, halkın %98,2'sinin İslam Cumhuriyeti lehine oy kullanmasıyla sonuçlanmıştır.
İslam İnkılabı Nasıl Gerçekleşti?
1 Nisan 1979 tarihinde, İran halkı İslam Devrimi'nin zaferinin ardından gerçekleştirilen bir referandumla, %98.2'lik ezici bir çoğunlukla monarşik Pehlevi rejiminden İslami Cumhuriyet devletine geçiş için olumlu oy kullandı. Bu oylama, İran'da İslami Cumhuriyet'in resmi olarak ilan edildiği gün, yani İslam Cumhuriyeti Günü'nü işaret eder.İmam Humeyni, monarşi rejiminin devrilmesi, İslami prensipler ve halkın iradesi temelinde bir İslam Cumhuriyeti’nin kurulması mücadelesinin Lideri olarak İslam İnkılabını gerçekleştirmişti. Ancak İmam Humeyni yönetim şeklinin belirlenmesini halkın iradesine bıraktı. Bazı muhalefetlere rağmen, halk geniş bir katılımla İslam Cumhuriyeti yönetim biçimini seçti.
Referandumun ardından İmam Humeyni, İslam Cumhuriyeti'ne oy birliğiyle destek veren halka hitaben bir mesaj yayımlayarak, Kasas Suresi’nin 5. ayeti olan
"Biz ise, yeryüzünde güçsüz hale düşürülenlere lütuf ve rahmetimizle yardımda bulunmayı ve onların öncüler olmalarını sağlayıp, Firavun ve yandaşlarına varis kılalım istedik"
ayetine değinerek 12 Nisan'ı mazlumların zafer günü olarak adlandırdı. O bugünü İran halkına kutladı, imametin ve milletin zafer ve fetih günü olarak nitelendirdi.
İslam Cumhuriyeti’nin İran'daki yönetim biçimi olarak ilanı, dünya genelinde geniş yankı yarattı ve birçok ülke İmam Humeyni'ye ve İran halkına tebrik mesajları gönderdi.
Neden "İslam Cumhuriyeti"?
Siyasi literatürde Cumhuriyet, yöneticisinin doğrudan veya dolaylı olarak halkın oylarıyla seçildiği ve yönetimde mirasın söz konusu olmadığı, aynı zamanda yönetim süresinin sınırlı olduğu bir yönetim biçimi olarak tanımlanır. İmam Humeyni de "cumhuriyet" terimini bu anlamda kullanmıştır. Cumhuriyetçilik, halkın siyasi sistem türünü seçme hakkını kabul etmeyi ifade eder. İslam Cumhuriyeti, halkın oylarına bağlı olup hükümet yetkililerinin performansı üzerinde sürekli halk denetimine tabidir. Bu düzen, İslami kurallara bağlılığı ile Batı demokrasisinden farklılaşır. İmam Humeyni, "İslam Cumhuriyeti terimini, ideal dini-politik düzeni tanımlamak için ilk kez 20 Ekim 1978'de Fransa sürgünü sırasında kullanmıştı.
İran halkı, İslam Devrimi'nin zaferinin ardından, 30 ve 31 Mart 1979 tarihlerinde yapılan bir referandumda, monarşi rejimden İslam Cumhuriyeti düzenine %98.2 gibi ezici bir çoğunlukla geçiş yapılmasını olumlu karşıladı. Referandum sonuçlarının ilanından sonra, İmam Humeyni bu günü milli ve dini bir bayram olarak adlandırdı ve Devrim Konseyi, 1 Nisan 1980'de bu günü İslam Cumhuriyeti Günü olarak ilan edip resmi tatil ilan etti.
İmam Humeyni, yıllar boyunca İslami bir düzenin kurulması düşüncesini benimsemişti ve düşünce dünyasında bu hedefe doğru adım adım ilerlemişti. İlk olarak, Vilayet-i Fakih teorisini 1944'te "Keşfü’l Esrar" kitabında ortaya koydu. Daha sonra, "İçtihat ve Taklit" kitabında fakihin yetkileri üzerine, özellikle vilayet üzerine argümanlar geliştirdi ve bu teoriyi 1969'da Necef’te daha detaylı bir şekilde ele aldı. İmam Humeyni’nin söz konusu çalışmaları "İslam Hükümeti" adı altında Farsça olarak ayrı bir kitap olarak yayımlandı. Daha sonra İslam Cumhuriyeti sloganı, gösterilerde ve yürüyüşlerde halkın en temel sloganlarından biri haline geldi.
İmam Humeyni’nin Referanduma Verdiği Önem
İmam Humeyni, İran’a döndüğü gün 1 Nisan 1979'da, Behişt-i Zehra'da ülkenin dört bir yanından gelen geniş bir halk kitlesi önünde monarşi rejiminin meşruiyeti olmadığını vurguladı. Aynı yıl 3 Şubat'ta milliyetçilerin monarşi rejimini sürdürme komplolarına karşı uyarıda bulunarak halkın oylarıyla desteklenen bir İslami düzenin kurulacağını duyurdu. 4 Şubat'ta, yasal hakkını kullanarak Mehdi Bazargan'ı geçici hükümeti kurmakla görevlendirdi. Bu hükümetin görevleri arasında, ülkenin siyasi sistemini İslami Cumhuriyet'e dönüştürmek için referandum düzenlemesi ve halkın genel oylarına başvurulması yer alıyordu. Geçici hükümet üyeleri, İmam Humeyni'nin ülke genelinde tüm taraflarca kabul edilen ve sevilen bir devrim lideri olduğunu, ayrıca geniş çaplı birreferandum düzenlemenin oldukça zor olduğunu gerekçe göstererek halkın oylarına baş vurmaksızın İslam Cumhuriyeti düzeninin kurulması yönünde ilerlenmesi istedi; ancak İmam Humeyni buna karşı çıktı ve referandumun düzenlenmesi konusunda ısrar ederek söz konusu referandumun herhangi bir alternatifi olmayacağının altını çizdi.
Ayrıca belirtmek gerekir ki ülkenin düzenini referanduma sunmak, değil devrim yaşayan ülkelerde, genel olarak hiçbir ülkede eşi benzeri görülmemiş bir olaydır. Bu açıdan da İslam Cumhuriyeti referandumu dünya genelinde özel bir yere sahiptir.
İslam Devrimi Sonrasında Düzenlenen Referandum
İçişleri Bakanlığı, 30 ve 31 Mart 1979 tarihlerinde tüm İran genelinde bir referandum düzenledi. Oy pusulası iki bölümden oluşuyordu; "evet" seçeneği yeşil renkte ve "hayır" seçeneği kırmızı renkteydi ve üzerinde sırasıyla "Bismillahirrahmanirrahim, İslam Devrimi’ne bağlı Geçici Hükümetin İçişleri Bakanlığı, Referandum Oy Kartı, Eski Rejimin Değiştirilmesi ve İslami Cumhuriyet'in Kurulması ve İslam CumhuriyetiAnayasası Halk Tarafından Değerlendirilecektir" ifadeleri yer alıyordu.
Oylama, 30 Mart Cuma günü sabah 8'de başladı. İçişleri Bakanlığı, referandumun uygulanmasını uluslararası hukukçulardan oluşan bir ekibe denetletti. İmam Humeyni, 31 Mart sabah 10'da Kum'da 30. Cadde'deki sandıkta "evet" oyunu kullandı. Yoğun katılım nedeniyle oylama 31 Mart Cumartesi gününe kadar devam etti. Oy kullanma merkezleri okullar, camiler, köyler, hastaneler ve askeri tesislerde kuruldu. İran halkı İslam Devrimine karşıt örgütlerin oluşturduğu tehditlerle dolu atmosfere rağmen, farklı etnik ve mezhepsel gruplardan, oy kullanma merkezlerinde saatler öncesinden sıraya girdi. Dini azınlıklar da, gelecek hükümetin kendi haklarını koruyacağına güvenerek İslamCumhuriyeti’ne Evet oyu verdiler.
İslam İnkılabı karşıtı bazı terör örgütleri, katılım oranlarını azaltmak amacıyla oylamaların yapıldığı merkezlerde güvenliği tehdit eden eylemlerde bulundular. Çatışma çıkarmak, oy sandıklarını yakmak, silahlı müdahalelerle insanların oylamaya katılmalarını engellemek ve insanları öldürmek gibi terör eylemlerinde bulundular. Güvenlik önlemlerine rağmen sayılı birkaç bölgede seçimlerin düzenlenmesi birtakım sorunlarla karşı karşıya kaldı. Silahlı terör örgütleri, seçim atmosferini güvensiz hale getirmek için bazı siyasi isimlere saldırılar düzenledi ancak saldırılar etkisiz hale getirildi. Senendec’te ise, yaralıları tedavi etmek üzere giden altı doktor ve üç hemşire terör örgütleri tarafından öldürüldü.
İran halkının yoğun ilgisi nedeniyle, oylama İran'ın çeşitli yerlerinde 31 Mart günü akşam saatlerine kadar uzatıldı. İran Geçici Hükümetin İçişleri Bakanlığı'nın resmi açıklamasına göre, 20 milyon 21 bin 288 kişi (%98.2) İslami Cumhuriyete "evet" oyu verirken, 140 bin 66 kişi "hayır" oyu kullandı.
İmam Humeyni, oylamanın sona ermesinin ardından, seçimlere katılan halkın hürriyetinive coşkusunu överek, İran halkının referandumdaki zaferini, mazlumların zalimlere karşızafer kazanmasının Allah’ın vaadi olduğu ifadeleriyle değerlendirdi
İslam Cumhuriyeti Günü'nün kutlanması, halkın İran İslam Devrimi değerlerine olan bağlılığını, İslam Cumhuriyeti'nin kurulmasının ardından geçen onlarca yılda elde edilen başarıların arkasında durduğunu yansıtır. Her yıl yapılan bu kutlamalar, ülkenin tarihindeki bu dönüm noktasını anma ve gelecek nesillere aktarma fırsatı sunar.
yorumunuz