Mükemmeliyetçilik, insanların yaşamlarında sıklıkla karşılaştıkları karmaşık bir kişilik özelliğidir. Bu özellik, birçok insanın içinde taşıdığı ve farklı derecelerde yaşanan bir davranış ve düşünce kalıbını ifade eder. Mükemmeliyetçilik, kişinin kendisini ve çevresini sürekli olarak başarı, mükemmel sonuçlar ve mükemmel standartlarla değerlendirmesine dayanır.
Sağlıklı mükemmeliyetçilik, bir kişinin hedeflerine ulaşma isteğini ve çabasını yansıtır. Bu tür mükemmeliyetçiler, yüksek standartlar belirler ve bu standartları karşılamak için özveri gösterirler. Yüksek standartlara sahip olma isteği, kişisel gelişim için bir itici güç olabilir ve insanları daha iyi bir performans göstermeye teşvik edebilir. Bu yönüyle mükemmeliyetçiliğin bir tür içsel motivasyon gücü olduğunu söyleyebiliriz.
Okumanızı Tavsiye Ederiz: Motivasyon Nedir? İçsel ve Dışsal Motivasyon Modeli
Ancak, aşırı mükemmeliyetçilik, bu özelliğin sağlıksız bir sürümüdür. Aşırı mükemmeliyetçiler, kendilerine gerçekçi olmayan ve ulaşılamaz hedefler koyarlar ve bu hedeflere ulaşmak için kendilerini sürekli olarak zorlarlar. Hata yapma korkusu, bu tür mükemmeliyetçileri sürekli bir endişe ve stres içinde tutar. Herhangi bir başarısızlık veya hata, kendilerini değersiz hissetmelerine yol açabilir.
Mükemmeliyetçilik, genellikle çocukluk döneminde oluşur. Aşırı eleştirel veya baskıcı ebeveynler, çocukların mükemmeliyetçilik eğilimleri geliştirmesine katkıda bulunabilirler. Ayrıca, toplumun ve medyanın mükemmel görünme ve mükemmel sonuçlar elde etme baskısı, mükemmeliyetçiliği teşvik edebilir.
Mükemmeliyetçilik, kişisel ve profesyonel yaşamları olumsuz etkileyebilir. İş yerinde aşırı mükemmeliyetçilik, sürekli stres, iş memnuniyetsizliği ve iş-yaşam dengesizliği sorunlarına yol açabilir. Kişisel ilişkilerde, aşırı mükemmeliyetçilik, partnerlere ve çocuklara yüksek ve gerçekçi olmayan beklentiler koyma eğiliminde olan kişiler arasında gerginliklere neden olabilir.
Ayrıca Okumanızı Tavsiye Ederiz: Mükemmeliyetçilik neden olur
Mükemmeliyetçilik, kişinin kendisine zarar vermesine yol açabilecek bir özellik olabilir. Depresyon, anksiyete, yeme bozuklukları ve diğer zihinsel sağlık sorunları, aşırı mükemmeliyetçiliğin sonuçları olabilir.
Bu nedenle, mükemmeliyetçilik hakkında daha fazla bilgi edinmek ve bu özelliği dengelemek için farkındalık geliştirmek önemlidir. Bu yazının ilerleyen bölümlerinde, mükemmeliyetçilik belirtileri, kişilik özellikleri, türleri ve nedenlerini daha ayrıntılı bir şekilde inceleyeceğiz.
Mükemmeliyetçilik, sıkça aşırı yüksek ve katı hedefler belirleme eğilimiyle, hem kendilerine hem de başkalarına aşırı talepler koyma özelliği ile tanımlanır.
Mükemmeliyetçi kişiler genellikle yüksek standartlara sahiptirler. Bu standartlar, çeşitli yaşam alanlarını kapsayabilir, örneğin:
- Spor veya sanatsal başarılar
- Akademik performans
- Kariyer ve finansal başarı
- Düzen, temizlik, zaman yönetimi ve organizasyon
- Fiziksel görünüm
- Sağlık
- İlişkiler ve aile ilişkileri
Mükemmeliyetçilik, yaşamı sürekli bir başarı ve görünüş değerlendirmesine dönüştüren bir özelliktir. Sağlıklı olduğunda, insanları başarıya motive edebilir, ancak aşırı hale geldiğinde mutsuzluğa yol açabilir. Mükemmeliyetçiler, genellikle başkalarının onayını kazanmak için çok yüksek standartlar belirlerler. Bu durum bir kişilik özelliği olup, bazıları yüksek hedeflere ulaşabilirken diğerleri düşük özgüven ve işlevsellik sorunları yaşayabilirler. Ayrıca, mükemmeliyetçilik diğer bazı psikolojik sağlık sorunlarını tetikleyebilir. Psikoloji alanında mükemmeliyetçiliğin tanımı, nedenleri, türleri ve bu durumla başa çıkma yöntemleri hakkında birçok bilimsel araştırma yapılmıştır.
Mükemmeliyetçi kişilik örnekleri
İş Performansı Mükemmeliyetçiliği: Bir çalışanın iş yerinde sürekli olarak fazla çalışarak ve her görevde -ister önemli olsun ister olmasın- mükemmel sonuçlar elde etmeye aşırı eğilim göstererek, iş hayatını aşırı stres altına sokması ve iş yaşamı ile özel yaşam arasındaki dengeyi kaybetmesi. Ayrıca mükemmeliyetçi kişilerin çoğu zaman mükemmel sonuçlar elde edememe korkusuyla birçok işi başlamaktan kaçınmaları, bazen rutin görevlerini dahi erteledikleri sıkça görülen bir durumdur.
Spor Mükemmeliyetçiliği: Bir sporcunun her antrenman ve yarışta birinci olmayı hedeflemesi, performansından memnun olmaması ve yaralanma riskini artırarak aşırı efor sarf etmesi. Ayrıca mükemmeliyetçi bir sporcunun yenilgiyle başa çıkması diğer insanlara göre çok daha çok olacaktır. Kontrol edilmemesi durumunda aşırı mükemmeliyetçilik bir kişinin yenilgi korkusuyla iş kariyerine son vermesi olasılıklar arasında yer almaktadır.
Ayrıca Okumanızı Tavsiye Ederiz: Migren Neden Olur
Ev Düzeni Mükemmeliyetçiliği: Evde yaşayan bir kişinin her zaman mükemmel bir düzen ve temizlik sağlama isteği, bu nedenle sürekli olarak ev işlerine gereğinden fazla zaman ve enerji harcaması. Bu tür mükemmeliyetçilik örneklerinden bu psikolojik durum ile obsesif davranışlar arasındaki yakın ilişki daha kolay bir şekilde anlaşılır.
Sağlık ve Beslenme Mükemmeliyetçiliği: Bir kişinin sürekli olarak sağlıklı ve dengeli bir diyet sürdürme isteği ve bu nedenle yeme alışkanlıklarını kontrol etme ve her öğünü mükemmel hale getirme çabasıyla kendisini gereğinden fazla zorlaması.
Eğitim Mükemmeliyetçiliği: Ebeveynlerin çocuklarının her ders veya sınavda en yüksek notları almasını beklemesi ve bu nedenle çocuklarını aşırı bir şekilde baskı altına almaları. Eğitim alanında mükemmeliyetçi olmak tam not almamanın yenilgiyle eşdeğer tutulması demektir.
Mükemmeliyetçilik Belirtileri ve Ayrıntılı Açıklaması
Mükemmeliyetçilik, kendine ve başkalarına yüksek standartlar ve mükemmel sonuçlar beklemenin bir sonucu olarak ortaya çıkan bir kişilik özelliğidir. Kendinizi bir mükemmeliyetçi olarak tanımlamak istiyorsanız, muhtemelen bir düzeye kadar bu özelliği taşıyorsunuzdur. Ayrıca, mükemmeliyetçiler genellikle "mükemmel" kelimesinin olumlu çağrışımlarını takip eder ve aşırı mükemmeliyetçiliğin olumsuz yanlarını tamamen görmezden gelmeye eğilim gösterir.
Mükemmeliyetçiler, başarıya ulaşma isteğini yoğun bir şekilde taşıyan insanlara benzerler, ancak aralarında bazı önemli farklar bulunur. Bu farkları açıklayarak, mükemmeliyetçi kişinin on belirtisini tanımlayabiliriz, bunlar kendinizde veya tanıdığınız insanlarda gözlemleyebileceğiniz mükemmeliyetçilik belirtileridir.
Ya Her Şey Ya Hiçbir Şey Yaklaşımı
Mükemmeliyetçiler, yüksek başarı isteği taşıyan kişiler gibi kendilerine yüksek hedefler belirlerler ve bu hedeflere ulaşmak için çalışırlar. Ancak, yüksek başarı arzusu taşıyan bir kişi, hedeflerinin tam olarak gerçekleşmese bile başarılı olduğunu ve hedefe en azından yaklaştığını göz önünde bulundurur. Oysa bir mükemmeliyetçi, sadece mükemmel sonuçları kabul eder ve “neredeyse mükemmel” ifadesi onlar için bir başarısızlık olarak görülür. Bazen bir projenin veya bir görevin en önemli hedeflerini iyi bir performans ile tamamlarlar ancak yaptıkları işin ufak detaylarında istedikleri sonuçları elde etmedikleri için o proje veya görevde başarısız oldukları düşüncesine kapılırlar.
Depresyon Belirtileri Nelerdir?
Yüksek Eleştirel Yaklaşım, "Hatalar Affedilemez"
Mükemmeliyetçi kişiler, yüksek başarı arzusu taşıyanlara göre kendilerine ve diğer insanlara daha eleştirel bir yaklaşım sergilerler. Yüksek başarı isteği taşıyan kişiler genellikle başarılarıyla gurur duyarlar ve diğerlerini desteklerler, ancak mükemmeliyetçiler sık sık hataları ve eksiklikleri fark ederler. Başka bir deyişle mükemmeliyetçiler her konudaki eksik yanları görmeye odaklanır, olumlu gelişmeleri bir varsayım olarak kabul ederler. Bu nedenle kendilerini ödüllendirmez, sürekli eleştirerek psikolojik olarak yorarlar.
Olumsuz İtici Güçler Mükemmeliyetçilikte Daha Baskındır
Yüksek başarı isteği taşıyanlar genellikle hedeflerine ulaşma arzusuyla hareket ederler ve her doğru adımdan memnun olurlar. Mükemmeliyetçiler ise mükemmel sonuçlar elde etmek için başarıya ulaşma mutluluğundan ise daha çok başarısız olma korkusunun doğurduğu itici güçten beslenir. Bu yüzden de bir hedefe ulaştıklarında hedefe ulaşma mutluluğunu daha çok başarısız olmama tehlikesini atlatmakta bulurlar.
Gerçekçi Olmayan Standartlara Sahip Olma
Mükemmeliyetçi olmanın bir belirtisi de makul olmayan hedefler belirlemektir. Yüksek başarı isteği taşıyanlar hedeflerini yüksek tutabilirler ve bu hedeflere ulaştıktan sonra biraz daha ilerlemekten keyif alabilirler. Ancak mükemmeliyetçiler genellikle başlangıçtaki hedeflerini ulaşılamayacak kadar yüksek belirlerler.
Bir mükemmeliyetçi genellikle gerçekçi olmayan standartlara sahip olduğundan, çoğu insan tarafından başarı olarak kabul edilen sonuçları büyük bir yenilgi olarak görür.
Başkalarının Yardımına Pek Olumlu Bakmazlar
Mükemmeliyetçilik ile boğuşan bireyler genellikle bir projede bir başkasının yardımına olumlu bakmazlar. Genel olarak mükemmeliyetçiler diğerlerine göre daha fazla yalnız çalışmaya eğilim gösterirler.
Ayrıca bir başkasının ona yardım etmesini kendileri için bir yenilgi kabul ederler. Öte yandan mükemmeliyetçilik belirtileri arasında yer alan bu durumu şu açıdan da değerlendirmek gerekir; mükemmeliyetçiler bir projede başkalarının yaptığı işin yeterince iyi olmadığını düşünür.
Dolayısıyla onlara göre diğer bireylerin performansları yeterince yüksek olmadığı için başkalarından yardım almak tam istedikleri sonucu elde etmek için büyük bir engel olarak kabul edilir. Mükemmeliyetçiler genellikle her işte kendilerine gereğinden fazla yüklenirler. Özellikle de onlar için değerli sayılan bir aktivitede bu belirtiler daha yoğun bir şekilde belirir.
Sonuç Odaklı Düşünme
Mükemmeliyetçiler sadece sonuçları görürler ve süreçteki büyümeyi ve çabayı göz ardı ederler. Onlar uzun süreli bir çalışmada elde edilen başarıları bir başarı saymaz. Mükemmeliyetçi bireyler için bir işin başlangıcında belirledikleri sonuç son sözü söyler. Örneğin mükemmeliyetçilik belirtileri taşıyan bir öğrenci eğitim dönemi boyunca sarf ettiği çabaları, öğrendiklerini ve sınıfta gösterdiği performansı yok sayarak sadece dönemin sonundaki notu başarısı için kabul edilir tek ölçü olarak görür.
Öte yandan bu belirti bazı durumlarda bazı bireylerde daha farklı bir şekilde ortaya çıkabilir. Aşırı mükemmeliyetçilik kontrol edilmediğinde ayrıntılarda dahi obsesif bir şekilde en iyi yapma eğilimini artırır. Böylece genel tablonun bozulması uğuruna olsa bile her şeyi mükemmel bir şekilde yapmaya özen göstererek en son istedikleri sonucu elde edemeyebilirler. Ama sonuç değişmez. Mükemmeliyetçiler sonuçları başarısızlığa yorumlamaya yüksek bir eğilim gösterirler.
En Büyük Korkuları; "Başarısız Olmak"
Mükemmeliyetçiler, başarısızlığı korkuyla karşılarlar ve bu korku onları geri tutar.Başarısızlığa karşı taşıdıkları yüksek kaygı çoğu zaman işlerini ertelemelerine, sürekli en iyi sonuçlar elde etmek için en iyi koşulları beklemelerine yol açabilir. Ayrıca mükemmeliyetçilerin kendilerince tanımladıkları en iyi koşullar gerçekçi bir yaklaşımdan uzak olabilir.
Zamanı Erteleme Eğilimi
Mükemmeliyetçiler, mükemmel bir sonuç elde etme korkusu nedeniyle işleri erteleyebilirler. Örneğin iyi bir konsantrasyon seviyesinde olmadıkları gerekçesiyle basit bir kitabı okumayı aylarca erteleyebilirler. Belirtildiği üzere mükemmeliyetçilik belirtileri arasında yer alan bu semptom mükemmeliyetçi birey için önemli veya değerli olan bir aktivite veya bir görevde daha baskın bir şekilde ortaya çıkar.
Eleştirilere Karşı Aşırı Savunmacı Yaklaşım
Eleştiriye olumsuz tepkiler verme eğilimindedirler. Başkalarının eleştirileri mükemmeliyetçilerce onların kişiliğine bir saldırı olarak kabul edilebilir. Basit bir eleştiriyi kabul etmek yenilgiyi kabul etmek anlamına gelir. Dolayısıyla mükemmeliyetçiler kendilerince tam başarı olarak tanımladıkları sonuca ulaşma şansını kaybetmemek için, işin sonunda “başardım” olanağını tamamen kaybetmemek için eleştirilerin yersiz olduğunu, bir yanlış anlaşılmadan kaynaklandığını kanıtlamak için yoğun bir çaba sarf edebilir. Ayrıca bazı durumlarda eleştirilere karşı agresif bir yaklaşım sergileyebilir. Agresif tepkilerin nedeni ise belirttiğimiz üzere bu bireylerde sık rastlanan “eleştiriyi kabul etmek, başarısız olduğumu kabul etmektir.” yaklaşımından kaynaklanır.
Mükemmeliyetçilik, insanların yaşamlarında karşılaşabileceği karmaşık bir kişilik özelliğidir. Sağlıklı mükemmeliyetçilik, kişinin hedeflerine ulaşma isteğini ve çabasını yansıtırken, aşırı mükemmeliyetçilik ise bu özelliğin sağlıksız bir sürümüdür ve kişiyi sürekli bir endişe ve kaygıya sürükleyebilir. Bir kişilik bozukluğu haline gelmiş aşırı mükemmeliyetçilik, bireyin hayatında çok az yapıcı etkilere yol açsa dahi genel olarak bireyin hayatını farklı alanlarda olumsuz bir şekilde etkiler.
Okumanızı Tavsiye Ederiz: Yüksek Motivasyon Günlük Yaşamda Nasıl Sağlanır: Pratik Stratejiler
Bu yazıda, mükemmeliyetçiliğin belirtilerini, özelliklerini ve etkilerini inceledik. Kendinizi veya başkalarını tanıdıkça, mükemmeliyetçiliğin kişisel ve profesyonel yaşam üzerindeki olumsuz etkilerini daha iyi anlayabilirsiniz. Mükemmeliyetçilik, iş yaşamında stres, iş-aile dengesizliği ve iş memnuniyetsizliği gibi sorunlara yol açabilirken, kişisel ilişkilerde de gerginliklere neden olabilir.
Ancak, bu özellik hakkında farkındalık geliştirerek bilinçli bir yaklaşım ile bu durumu dengelemek mümkündür. Mükemmeliyetçilikle başa çıkma stratejileri ve destek önlemleri bulunmaktadır. Bu özellikle kişinin yaşam memnuniyetini artırmak ve zihinsel sağlığını korumak için önemlidir. Bazı durumlarda mükemmeliyetçilik belirtileri taşıyan bireyin danışmanların ve psikologların desteklerinden yararlanması kaçınılmaz olabilir.
yorumunuz